Hidrolik Hortumlar: Kullanım Alanları ve Seçim Kriterleri
Giriş Hidrolik hortumlar, sıvının yüksek basınç altında taşınmasını sağlayan dayanıklı borulardır. Endüstriyel makinelerden inşaat ekipmanlarına, tarım makinelerinden otomotiv endüstrisine kadar geniş bir yelpazede kullanılırlar. Doğru hidrolik hortumu seçmek, sistemin verimliliği ve güvenliği açısından büyük önem taşır.
Hidrolik Hortum Çeşitleri Hidrolik hortumlar, tasarımlarına ve kullanım alanlarına göre farklılık gösterir. En yaygın hidrolik hortum türleri şunlardır:
Düşük Basınçlı Hidrolik Hortumlar: Hassas hidrolik sistemlerde kullanılır.
Yüksek Basınçlı Hidrolik Hortumlar: Hidrolik yağ taşıyan ve ağır makinelerde kullanılan hortumlardır.
Termoplastik Hidrolik Hortumlar: Hafif ve esnek yapıları sayesinde mobil uygulamalarda tercih edilir.
Spiral Takviyeli Hidrolik Hortumlar: Yüksek basınç dayanımı ve uzun ömür için özel olarak takviye edilmiştir.
Hidrolik Hortum Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler Bir hidrolik hortum seçerken aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır:
1. Basınç Dayanımı: Hortumun sistemin gerektirdiği basınç seviyesine uygun olması gerekir.
2. Esneklik ve Dayanıklılık: Esnek hortumlar daha kolay montaj yapılabilir, ancak yeterli mukavemete sahip olmalıdır.
3. Sıcaklık Dayanımı: Yüksek sıcaklıklara maruz kalan ortamlarda uygun hortumlar tercih edilmelidir.
4. Yağ ve Kimyasal Uyum: Kullanılacak yağ veya kimyasal maddelere karşı hortumun dayanıklı olması şarttır.
5. Standartlara Uygunluk: Hortumun uluslararası ve sektörel standartlara uygun olup olmadığı denetlenmelidir.
Sonuç Hidrolik hortumlar, endüstriyel ve mobil sistemlerin sorunsuz çalışması için hayati öneme sahiptir. Doğru hortum seçimi, sistemin ömrünü uzatır ve güvenliği artırır. Kullanım amacına uygun malzeme ve teknik özelliklere sahip hortumlar tercih edilmelidir.
.
Hidrolik hortum, basınçlı su veya yağ ile çalışan hidrolik sistemlerde kullanılan bir parçadır. Bu hortumlar, makine veya araçların hareketini sağlamak için gerekli olan basınçlı enerjiyi taşır.
KULLANMA - BAKIM - KORUMA - SEVKİYAT VE DEPOLAMA Hortumların sınırlı bir ömrü vardır ve kullanıcılar özellikle yüksek çalışma basıncında, riskli çalışma şartlarında kullandıkları hortumlar için dikkatli olmalıdırlar. Hortumlar tasarım özellikleri dışında kullanılmamalıdır. Hortumlar keskin kıvrım yapmayacak şekilde kullanılmalı, aşındırıcı yüzeylerden uzak tutulmalıdır. Hortumlar belirlenen çalışma basıncında yada daha düşük basınçta kullanılmalıdır. Hortum kullanım anında basınç artışları ani olmamalı, basınç kademe kademe arttırılmalıdır. Hortumlar kırılmamalı, bağlı olduğu aparat veya cihaz tarafından zorlanmamalıdır. Büyük ebatlı hortumlar taşınırken mümkünse askılarla veya taşıma donanımlarıyla uygun şekilde taşımaya dikkat edilmelidir. Özellikle A/V ağır hizmet hortumlarında uygun destekleme apartaları kullanılmalıdır. Hortumlar stok esnasında sıcaktan, nemden, ozondan, güneş ışığından, yağlardan, solventlerden, dumandan, korozif sıvılardan, böceklerden, kemirgenlerden ve radyoaktif malzemelerden kötü etkilenirler. Hortumlar için uygun stoklama, hortumun çap ve boyunun büyüklüğüne, miktarına ve ambalaj şekline bağlıdır. Yığın şekilde stoklama alt kısımda kalan hortumların şekil bozukluğuna yol açar. Hortumlar kangal halindeyse, kangallar dik değil, yatay olarak istiflenmelidir. Genel olarak telli ve kalın ebatlı hortumlar alt sıralara, hafif hortumlar üst sıralara konulmalıdır. Mümkün olduğu takdirde hortumlar orjinal ambalajıyla stoklanmalıdır. Eğer hortumlar sandık içinde stoklanıyorsa tahta yada mukavva sandık tercih edilmelidir. İdeal depolama sıcaklığı, 10-20°C'dir. 38°C'den yüksek sıcaklıkta stoklamamaya özen gösterilmelidir. 0°C'nin altında hortumlar sertleşir, bu yüzden kullanmadan önce normal ortam sıcaklığına getirilmelidir. Hortumlar ısı kaynaklarından (radyatör, soba...vs.) sıcak yüzeylerden uzak tutulmalıdır. Yüksek ve düşük nem oranı olan ortamlarda stoklanmamalıdır. Hortumlar yüksek ozon konsantrasyonu olan ortamlardan olumsuz etkilenirler. Direk veya yansıyan güneş ışığından korunmalıdır. Ambalajsız hortumlara floresan veya civalı ampüllerin ışıkları zararlıdır. Stok sahası nispeten serin ve karanlık olmalı, küften, nemden arındırılmalıdır. Hortumlar kullanılırken, First-in First-out (ilk gelen ilk çıkar) prensibine dikkat edilmelidir. Yukarıda bahsedilen konulara dikkat etmek hortumun ömrünü uzatacaktır. Your Heading Text Here
Hidrolik sistemlerde hortumlar, basınçlı hidrolik sıvıyı pompalara, motorlara, valflere, aktüatörlere ve diğer sistem bileşenlerine taşır. Kritik işlevleri nedeniyle, kullanılan hortumlar uygun esneklik ve dayanıklılık için tasarlanıp üretilmiştir. Ekipmanın sınırları içinde ve çevresinde bükülebilecek kadar esnek olmalı, dar alanlara sığmalı ve uzun mesafeler kat edebilmeli, aynı zamanda yüksek çalışma basınçlarına ve sıcaklıklarına dayanacak kadar dayanıklı olmalıdırlar. Bu nedenle, genellikle elastomerler, floropolimerler, termoplastikler, tekstil ve metaller gibi birden fazla malzeme katmanının birleşiminden üretilirler. Tipik olarak, hidrolik hortumlar kauçuk veya termoplastikten yapılmış bir iç astara veya boruya, örgülü veya spiral olarak uygulanmış tekstil ipliği veya tel takviye katmanlarına ve yine kauçuk, termoplastik veya örgülü malzemeden yapılmış bir kapağa sahiptir. Tüm bunlar tek bir ünite halinde düzgün bir şekilde birbirine bağlanmıştır. Son olarak, bir hidrolik hortumun kullanışlı olması için, hortumun nominal basıncının ve performansının maksimum hizmet ömrü boyunca tam olarak kullanılmasını sağlamak üzere tasarlanmış hortum bağlantı parçalarına (kalıcı veya tekrar kullanılabilir tip) sahip uygun bağlantılar gereklidir. Bu maksimum kabul edilebilir hizmet ömrüne ve güvenli kullanıma ulaşmak için, yalnızca üreticilerin eşleştirdiği ve onayladığı bileşenlerin birlikte kullanılması ve önerilerine göre monte edilmesi hayati önem taşır. Hortum bileşenlerinin bu öneriler dışında karıştırılması/eşleştirilmesi, yetersiz performansa ve felakete yol açabilir.
Hidrolik hortumlar oldukça dayanıklı olsa da, normal çalışma ve doğal bozulma sırasında maruz kaldıkları basınç döngüleri sonunda arızaya yol açacaktır. Hortum arızası beklenmedik bir şekilde meydana gelirse, çalışan yaralanmalarına, mal hasarına, pahalı temizlik masraflarına, üretim israfına, plansız duruşlara ve artan malzeme ve işçilik maliyetlerine neden olabilir. Bu sonuçları göz önünde bulundurarak, çoğu hortum uzmanı, güvenlik ve maliyet tasarrufu adına hortum değişiminde reaktif değil proaktif bir yaklaşım önermektedir; yani, güvenli ve kullanışlı ömrünün sonuna yaklaştığında ancak arızalanmadan önce hortum tertibatını değiştirmek.
Modern hidrolik hortumların genel dayanıklılığı göz önüne alındığında, ne zaman değiştirilmeleri gerektiğini anlamak zor olabilir. Bazen bir hortumun arızalanmaya başladığına dair bariz işaretler olabilir, ancak durum her zaman böyle değildir. Aşağıdaki makalede, hidrolik hortumların ne zaman ve nasıl değiştirileceğini ele alacağız.
Hidrolik Hortumun Tipik Hizmet Ömrü Ne Kadardır?
Otomotiv Mühendisleri Derneği (SAE), kullanılmayan dökme kauçuk hortumların standart raf ömrünü, uygun şekilde depolandığında üretim tarihinden itibaren toplam altı yıl (dökme olarak 4 yıl ve montaj olarak 2 yıl) olarak belirlemiştir. Ancak, bir hidrolik hortumun gerçek çalışma veya hizmet ömrünü etkileyen birçok faktör vardır; bunlar arasında akışkanların türü ve sıcaklığı, çalışma basıncı ve akışı, statik veya dinamik koşullar ve çevre koşulları bulunur. Hortum üreticisi veya dağıtıcısı, şüphe duyulduğunda beklenen çalışma ömrü hakkında bilgi sağlayabilir; ancak hortumda herhangi bir aşınma veya bozulma belirtisi varsa, değiştirme işlemi geciktirilmemelidir. Çoğu hidrolik hortum, nominal çalışma basıncı, sıcaklık ve bükülme yarıçapının üzerindeki belirli basınç seviyelerinde döngüsel darbe basıncı gereksinimlerini karşılayacak şekilde tasarlanmıştır. Bu yeterlilik testi, hortuma uygun şekilde belirlenmiş uç bağlantı parçalarının takılı olduğu bir dizi döngünün kullanımını ve montajını gerektirir. Örneğin, çoğu iki tel örgülü hortum en az 200.000 basınç darbe döngüsünün başarılı bir şekilde test edilmesini gerektirirken, çoğu tel spiral hortum en az 500.000 döngü gerektirir. Bu nedenle tel spiral hortumlar, hidrolik sistemde çok fazla basınç dalgalanması olan ekipmanlar için genellikle daha uzun ömürlü hortumlar olarak kabul edilir.
Her uygulamanın farklı olduğunu ve hiçbir üreticinin, tüm parametreler hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmadan belirli bir durum için kesin bir hizmet ömrü öngöremeyeceğini unutmamalısınız. Ekipman tasarımcısı, belirli bir sistem için bu sorumluluğu taşır.
Genellikle, bir hortumun kullanım ömrü kabul edilebilir bir dayanıklılık sağlıyorsa, aynı veya daha iyi derecelendirilmiş bir hortumla değiştirilmesi de benzer bir ömür sağlamalıdır. Hortum üzerindeki markalama genellikle üreticinin parça numarası ve/veya SAE veya ISO derecelendirmeleri gibi derecelendirmeleri gösterebilir.
Hidrolik Hortumların Hizmet Ömrünü Etkileyen Faktörler
Yukarıda belirtildiği gibi, bir hidrolik hortumun gerçek çalışma ömrü birçok faktöre bağlıdır. Bir hortum tertibatının kabul edilebilir hizmet ömrünü ne kadar sağlayabileceğini değerlendirirken akılda tutulması gereken bazı hususlar şunlardır:
- Boyut: Hidrolik hortumlar, sistemin öngörülen akış hızı ihtiyaçlarına bağlı olarak boyut olarak farklılık gösterir. Çalışma kapasitelerini aşmamak için kullanılan hortumların sınırlamalarının farkında olmak önemlidir. Aşırı hız, hortum borusunun iç yüzeylerine zarar verir ve diğer sistem bileşenleri boru kalıntılarından zarar görebilir. Aşırı akış hızı ayrıca sürtünme nedeniyle hidrolik sıvının sıcaklığını da yükseltir. Hortum üreticisi tarafından sağlanan basit bir nomograf kullanmak, pompa çıkış akış hızı seçildikten sonra hidrolik sistemin basınç ve dönüş devreleri için hortumların güvenli bir şekilde boyutlandırılmasında rehberlik sağlar. Normalde, dönüş hortumları basınç hatlarından daha büyük olmalıdır (üreticinin nomografına bakın).
- Sıcaklık: Tipik kauçuk hortumlar -40° F ile 212° F arasındaki çalışma sıcaklıkları için tasarlanmıştır. Diğer bazı hortum malzemeleri 250° F, hatta 300° F’ye kadar güvenli performans sağlayabilir. PTFE borulu hortumlar 450° F’ye kadar güvenle kullanılabilir. Bu aralığın dışındaki hidrolik sıvılar veya ortam koşulları erken arızaya yol açabilir. Daha yüksek sıcaklıklar hortumun sertleşmesine, kırılganlaşmasına ve çatlamasına neden olabilirken, daha düşük sıcaklıklar hortumun yumuşaklığını veya esnekliğini kaybetmeden çatlamasına neden olur. Hortum sıvıları, nominal maksimum değerin çok altında ne kadar soğukta faydalı bir şekilde kullanılabilirse, hortum o kadar uzun süre malzeme bozulması yaşamadan kalabilir. Hortumları, hortumun ömrünü hızla azaltabilen ve sıklıkla yangına yol açabilen motor manifoldları gibi harici ısı kaynaklarından uygun şekilde uzağa yönlendirmek ve korumak için özen gösterilmelidir.
- Basınç: Hidrolik hortum tertibatları, belirlenmiş çalışma sıcaklık aralıklarına ek olarak, maksimum nominal çalışma basınçlarına da sahiptir. Sistem basıncı bu noktayı aşarsa, hortum kalıcı hasar görebilir ve/veya arızalanabilir. Bu nedenle, hortumun nominal değerini aşmamak için sistemin maksimum çalışma basıncının birkaç yüz psi üzerinde bir değere sahip hortumların kullanılması önerilir. Hızlı etkili basınç tahliye valflerinin entegrasyonu da aşırı basınç yükselmeleri riskini en aza indirmeye yardımcı olabilir. Basınç yükselmeleri, hortum içinde kümülatif hasara neden olur ve zamanla birikerek hortumun arızalanma olasılığını artırır.
- Uygulama: Her hortum, belirli bir sistem işlevi ve görev döngüsü için tasarlanmıştır. Ancak, doğru kullanılsalar bile, hortumlar, uygulamalarıyla ilgili çevresel faktörlerden zarar görebilir. Örneğin:
- Mobil ekipmanlarda kullanılan hortumlar genellikle diğer ekipman bileşenlerine veya hatta diğer hortumlara sürtünür ve bu da zamanla kaplama ve takviyelerin hasar görmesine neden olur. Ayrıca, hortumların motor egzoz bileşenlerinin yakınından geçirilmesi, yüksek sıcaklıklardan dolayı hortumun hızla hasar görmesine neden olabilir.
- Kapalı ortamlarda kullanılan hortumlar, özellikle fırın veya ocakların yakınında bulunduklarında daha yüksek sıcaklıklara maruz kalabilir ve bu da termal hasara yol açabilir.
- Dikey montajlarda kullanılan hortumlar yatay montajlarda kullanılan hortumlara göre daha fazla strese maruz kalmaktadır.
- Döngüsel basınç yüklemesi olan uygulamalarda kullanılan hortumlar, uzunluklarında %3’e varan bir değişiklik nedeniyle hareket edebilir. Hortumlar bu hareketi hesaba katacak şekilde yönlendirilmeli ve tasarım uzunluğu seçilmelidir. Bu tür uygulamalarda, hortumun kendisinde veya bağlantılarında herhangi bir bozulma olup olmadığını görmek için uygun şekilde kontrol edilmelidir. Bağlantı parçasının döner mafsalının herhangi bir şekilde dönmesi, bağlantı dinamik mafsal için tasarlanmış bir “canlı mafsal” kullanılarak yapılmadığı sürece sızıntıya veya nihai arızaya yol açacaktır.
- Hortum, hareket eden bileşenlere (örneğin, döner hidrolik silindir) monte edilecekse, esneme için uygun uzunluğu sağlamak amacıyla yönlendirme çok önemlidir ve hortumun birden fazla düzlemde bükülmesi veya kıvrılması önlenmelidir.
Bu koşullar kaçınılmaz olsa da, hortumun düzgün bir şekilde takılmasını sağlamak ve koruyucu önlemler (örneğin hortum koruyucuları veya kalkanlama) uygulamak, hortum tertibatının kullanım ömrünü önemli ölçüde uzatabilir.
- Sıvı: Bir sistem için hidrolik hortum tertibatı seçerken, tüm yapı malzemelerinin seçilen hidrolik sistem sıvısıyla uyumlu olduğundan emin olun. Uyumluluğu, sıvının Malzeme Güvenlik Bilgi Formu’nu (MSDS) hortum üreticisinin uyumluluk listeleriyle birlikte kontrol ederek belirlenebilir. Uyumsuz malzemelerin kullanılması tertibata zarar verebilir ve sistem performansını düşürebilir. Bazı sıvılar hortum borusuna kolayca zarar vererek arızaya yol açabilir, bu nedenle hortumla uyumlu olduğundan emin olmalısınız.
Hidrolik Hortum Değişimi Gerektiğini Gösteren İşaretler
Bir hortum tertibatının değiştirilmesi gerekip gerekmediğini belirlemek çoğu zaman zor olsa da, kullanım ömrünün sonuna geldiğini gösteren bazı görsel ipuçları vardır. Örneğin, hortum tertibatında aşağıdaki durumlardan herhangi biri varsa, değiştirilmesi gerekir:
- Ezilmiş veya bozulmuş hortumlar
- Sıvı sızıntısı (hortum uzunluğu içinde veya bağlantı ucunda)
- Açıkta kalan tel takviyesi
- Önemli yüzey hasarı (çizikler ve küçük çentiklerin ötesinde)
- Kıvrımlar (yanlış yönlendirmenin bir göstergesi)
- Bükülmüş hortumlar (yanlış yönlendirmenin bir başka göstergesi)
- Sertleşmiş veya kabarmış kapak ve ayrıca sıvı uyumluluk sorununa işaret edebilecek şekilde kapağın önemli ölçüde yumuşadığına dair herhangi bir belirti
- Paslanmış bağlantı parçaları (beyaz oksidasyon normalde kabul edilebilir, ancak kırmızı pas değişimi gerektirir)
Hidrolik Hortumların Değiştirilmesi İçin Adımlar
Hidrolik hortumun değiştirilme süreci şu şekildedir:
- Sorunu belirleyin. Çıkarıp değiştirmeden önce hangi hortumun hasarlı olduğunu kontrol edin. Onarımın sorunu gerçekten çözdüğünden emin olmak için durumu dikkatlice değerlendirin. Bu bilgiler ışığında, aynı veya daha iyi performans sağlayacak uygun bir yedek hortum satın alın.
- Durumu değerlendirin. Sorunlu hortumun değiştirilmesi için hangi sistem bileşenlerinin çıkarılması gerektiğini kontrol edin.
- Sistemi hazırlayın. Hortuma bağlı ve etrafındaki tüm bileşenleri, değiştirme işlemini engellemeyecek şekilde düzenleyin. Bu adım, işlem sıvılarının sızmasını önlemek için basıncın azaltılmasını, parçaların düşmesini önlemek için yere indirilmesini ve engelleyici bir görüş ve çalışma alanı sağlamak için parçaların çıkarılmasını içermelidir . Bu noktada, yedek parçanın düzgün bir şekilde yerine takıldığından emin olmak için hortumun güzergahının birkaç uygun fotoğrafını çekmenin faydalı olabileceğini unutmayın.
- Bağlantı parçalarını gevşetin. Hidrolik tertibat gerçek değiştirme işlemi için hazır olduğunda, hortumu makineye bağlayan bağlantı parçalarını gerektiği gibi gevşetin.
- Hortumu çıkarın. Bağlantı parçaları gevşediğinde hortumu çıkarın ve kalan sıvıyı bir atık kabına dökün.
- Bağlantı parçalarını kapatın. Yedek parçayı takmadan önce, daha fazla sızıntıyı önlemek için bağlantı parçalarını özel bir bağlantı tapası veya bezle kapatın.
- Yeni hortumu takın. Yedek hortumu doğru tekniklerle takın ve sistemin geri kalanını yeniden monte edin. Ayrıntılar ve geçerli tork önerileri için üreticinin önerilerine bakın. Hortumu etiketlemeyi düşünün (bu belgenin ilerleyen kısımlarında bulabilirsiniz).
- Takılan hortumu görsel olarak kontrol edin. Bu, kurulumun doğru şekilde yönlendirildiğinden ve bağlandığından emin olmanıza yardımcı olacaktır.
- Sistemi test edin. Hortum tertibatı değiştirilip sistem tamamen yeniden monte edildikten sonra, herhangi bir sızıntı veya performans sorunu olmadığından emin olmak için sistemi test edin.
Değiştirme Aralıklarını Belirleyin
Hortumların muayenesinin hortum dayanıklılığı açısından ne gösterdiğini kayıt altına alın ve hortumların arızalanmadan önce değiştirilmesini sağlamak için hangi değiştirme aralıklarının gerekli olabileceğini belirleyin. Hortumu takıldığında, muayene aralıklarını ve değiştirme tarihlerini etiketlemek bu süreçte yardımcı olacaktır. Amaç, hortumların arızalanmadan önce değiştirilmesini sağlamaktır.